بررسی نقش امام اعظم ابوحنیفه در روایت حدیث
DOI::
https://doi.org/10.69892/diwan.2025.119کلمات کلیدی:
استنباط, درایت, روایت حدیث, محدثین, آثار علمیچکیده
تحقیق حاضر با عنوان «بررسی نقش امام اعظم ابوحنیفه در روایت حدیث» به بررسی یکی از موضوعات مهم در حوزه علم حدیث پرداخته و تلاش دارد نقش و جایگاه امام ابوحنیفه رحمه الله را در نقل و روایت احادیث نبوی تبیین نماید، هدف این تحقیق شناخت نقش امام اعظم ابوحنیفهرحمه الله نزد محدثین در علم درایت و روایت حدیث میباشد. این مقاله پاسخ شبهات منکرین، نقش علمی امام ابوحنیفه رحمه الله در روایت حدیث را تبیین میکند، در مورد نقشعلمی، اجتهادی و آثار فقهی امام ابوحنیفه به صورت عمومی کتابهای زیادی تحریر گردیده است. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که امام اعظم ابوحنیفه رحمه الله نهتنها در استنباط و استخراج مسائل فقهی درایت و مهارت کافی داشته؛ بلکه ایشان در علم روایت و درایت حدیث نیز از جایگاهی بزرگی برخوردار بوده و ضعیف دانستن امام صاحب از طرف برخی محدثین به دلیل عدم آگاهی از احوال زندگی ایشان و یا تعصب مذهبی است. در تحقیق هذا به این نتیجه میرسیم که امام ابوحنیفه رحمه الله در زمرهٔ تابعین و از جمله استادان بزرگ محدثین شمرده میشود، آثار علمی باقیمانده از ایشان مانند مسند امام ابیحنیفه، شاهد این مدعی است. این تحقیق به روش تحلیلی- توصیفی با تکیه ارزیابی کتابهای معتبر حدیثی و تاریخی انجام شده و در تحقیق فوق از آثار علمی گذشته مرتبط به موضوع تحقیق مرور شده است. در این نوشتار معیارهای علمی تحقیق رعایت گردیده است.
مراجع
1. ابلاغ، عنایت الله ابلاغ. امام اعظم ابوحنیفه و افکار او. ترجمه. فضل من الله فضیلت. کابل: وزارت ارشاد، حج و اوقاف افغانستان، 1398 هـ.ش.
2. ابن بزاز الکردی، محمد بن محمد بن شهاب. مناقب الامام الاعظم. هند/حیدرآباد دکن: لجنة احیاء المعارف النعمانیة، 1321 هـ.ق.
3. ابن حجرالهیتمی، شهاب الدین احمد بن محمد بن حجر الهیتمی. الخيرات الحسان فی مناقب ابی حنیفة النعمان. دمشق: دارالهجرة الرشاد، 1427هـ.ق- 2007م .
4. ابن حجرعسقلانی، أبوالفضل شهاب الدین احمد بن علی. تهذیب التهذیب. جلد 3. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1425 هـ.ق/ 2004 م.
5. ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری. الطبقات الکبری. جلد 6. دراسة وتحقیق. محمد عبدالقادرعطا. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1410 هـ.ق.
6. ابن شاهین، أبوحفص عمر بن احمد بن عثمان.تاريخ أسماء الثقات. تحقیق. صبحی السامرائی. کویت: دارالکتاب العربی، 1404 هـ.ق/ 1984 م.
7. ابن عبدالبر الأندلسی، حافظ أبوعمر یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر. الإنتقاءفی فضائل الأئمة الثلاثة الفقهاء. تحقیق: عبدالفتاح أبوغدة. سوریة/حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیة بحلب، 1417 هـ.ق/ 1997 م.
8. أبوزهرة، محمد أبوزهرة. أبوحنیفة، حیاته وعصره ـ آراؤه وفقهه. قاهره: دارالفکرالعربی، 1991 م.
9. أبوزید عبدالرحمن بن محمد ابن خلدون، العبر (تاريخ ابن خلدون). جلد 2. ترجمه. عبدالمحمدآیتی. ایران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات، 1383 هـ.ش.
10. اصفهانی، أبونعیم احمد بن عبدالله. حلیة الاولیاء. مصر: مطبعة السعادة، 1394 هـ.ق.
11. ایوبی، الملک المعظم أبو مظفر عیسی بن سیف الدین. السهم المصیب فی الرد علی الخطیب. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1417 هـ.ق.
12. بخاری، الحافظ أبوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم البخاری الجعفی. التاريخ الكبير. جلد 2. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1413هـ.ق.
13. بیهقی، ابی بکر احمد بن الحسین البیهقی. دلائل النبوة ومعرفة احوال صاحب الشریعة. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1408 هـ.ق / 1988 م.
14. ترمذی، أبوعیسی محمد بن عیسی بن سوره. العلل الصغير. تحقیق. احمد محمد شاکر. بیروت: دارإحیاء التراث العربی، 1357 هـ.ق / 1938 م.
15. الحنفی، أبومحمد محی الدین عبدالقادر بن محمد الحنفی. الجواهر المضيئة في طبقات الحنفية. تحقیق. عبدالفتاح محمد الحلو. هند/حیدرآباد دکن: مجلس دائرة المعارف النظامیة، 1332 هـ.ق.
16. الحوّی، احمد السعید. المدخل الی مذهب الامام ابی حنیفة. جدة: دارالاندلس الخضراء، 1423 هـ.ق / 2002 م.
17. خطیب البغدادی، الحافظ أبوبکر احمد بن علی الخطیب. الكفاية فی اصول علم الروایة. تحقیق. ابی اسحاق الدمیاطی. قاهرة: دارالهدی، 1423هـ.ق / 2003 م.
18. خطیب البغدادی، الحافظ أبوبکر احمد بن علی. تاریخ بغداد،(تاریخ مدینة السلام). دراسة وتحقیق. مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1425هـ.ق / 2004 م.
19. ذهبی، شمس الدین أبوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان. تذكرة الحفاظ وطبقات الحفاظ. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419 هـ.ق- 1998 م.
20. ذهبی، شمس الدین أبوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان بن قایماز الذهبی. سير أعلام النبلاء. تحقیق:حسین اسد وشعیب الأرناوؤط. بیروت: مؤسسة الرسالة، 1405 هـ.ق.
21. ذهبی، شمس الدین أبوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان. مناقب الامام ابی حنیفة وصاحبیه. تعلیق وتحقیق. محمد زاهد کوثری. هند،حیدرآباد دکن: لجنة احیاء المعارف النعمانیة، 1408هـ.ق.
22. الرازی، أبومحمد عبدالرحمن بن محمد ابن ابی حاتم. الجرح والتعديل. هند/حیداباد دکن: 1271هـ.ق / 1952 م.
23. زبیدی، سیدمحمد مرتضی بن محمد عبدالرزاق زبیدی حنفی. عقود الجواهر المنیفة فی ادلة مذهب الامام ابی حنیفة مما وافق فیه الأئمة الستة او احدهم. هند: جامعة الاشرفیة مبارک پور، 1439 هـ.ق / 2018 م.
24. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی. طبقات الحفاظ. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1403هـ.ق.
25. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی. تبیض الصحیفة فی مناقب الإمام أبي حنیفة. حلب: دارالوعی مکتبة ابن عبدالبر، 1431هـ.ق.
26. الشایع، محمد بن عبدالعزیز بن محمد الشایع. الآثار الواردة عن السلف في الامام ابي حنیفة دراسة عقدیة نقدیة. مجلة العلوم الشرعیة واللغة العربیة. سعودی: جامعة الامیرسَطّام بن عبدالعزیز، 1435هـ.ق.
27. عثمانی، ظفر احمد عثمانی التهانوی. قواعد في علوم الحديث. ریاض: شرکة العیکان لطباعة والنشر، 1404 هـ.ق.
28. العجلی، ابی الحسن أحمد بن عبد الله بن صالح العجلی. معرفة الثقات للعجلي. مدینة منورة: مکتبة دارالهجرة، 1422 هـ.ق.
29. مزی، جمال الدین أبوالحجاج یوسف المزی. تهذيب الكمال فی اسماء الرجال. تحقیق. بشارعواد معروف. بیروت: مؤسسة الرسالة، 1400 هـ.ق.
30. مکی، أبوالمؤید موفق بن احمد بن محمد المکی. مناقب الامام الاعظم أبي حنيفة. کراچی: ادارة القران، 1427هـ.ق.
31. نعمانی، محمد عبدالرشید نعمانی. مکانة الامام ابي حنیفة في الحدیث. بیروت: دار البشائر، 1416 هـ.ق.
32. نیسابوری، أبوالحسین مسلم بن الحجاج النیسابوری،الصحیح للمسلم. ناشر. عیسی الحلبی. بیروت: داراحیاء التراث، 1431 هـ.ق.
33. وادعی، ابوعبدالرحمن مقبل بن هادی بن مقبل الوادعِيُّ. نشر الصحیفة في ذکر الصحیح من اقوال ائمة الجرح والتعدیل في ابي حنیفة. قاهرة: دار الحرمین، 1422 هـ.ق.
34. الیافعی، أبو محمد عفیف الدین عبد الله بن أسعد. مرآة الجنان وعبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبرمن حوادث الزمان. تحقیق: خلیل المنصور.بیروت: دارالکتب العلمیة، 1417 هـ.ق / 1997 م.
35. الیمنی، محمد الیاس الیمنی.مكانة الإمام الأعظم في الحديث. جده: مکتبة دارالخضراء، 2001 م.
##submission.downloads##
چاپ شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Diwan International Scientific and Research Journal

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 می باشد.











